چگونه باغ شیشه‌ای بسازیم؟

حضور گیاهان مختلف در سلامت فیزیکی و روانی اعضای خانواده نقش بزرگی را ایفا می‌کند، بسیاری از مردم به نگهداری از گل‌های کوچک آپارتمانی تمایل پیدا کرده‌اند. گلدان‌های آپارتمانی علاوه بر مزیت‌های فراوان شان، معایبی نیز دارند مانند کثیف شدن محل قرارگیری گلدان، اشغال شدن فضای زیادی از آپارتمان و نیاز به رسیدگی روزانه.
برای حل این مشکلات در سال‌های اخیر باغ‌ شیشه‌ای قدم به بازار گل و گیاه گذاشته‌ و با استقبال زیادی از سوی مردم مواجه شده‌. این روزها به هر گلخانه، گل‌فروشی یا نمایشگاه‌های گل و گیاه که بروید، مدل‌های متنوعی از انواع تراریوم را می‌بینید. یک محفظه شیشه‌ای که تعدادی از گیاهان را درون خود نگهداری می‌کند، کلونی و مجموعه‌ای را می‌سازد که زندگی متفاوتی از فضای خارجی را برای گیاهان ایجاد می‌کند.
باغ شیشه‌ای یا تراریوم (Terrarium) کلمه‌ای لاتین است که از دو قسمت Terra به معنی خاک و زمین و -rium به عنوان پسوند مکان تشکیل شده است. بر این اساس می‌توان این عبارت را به «نمایشگاه جانداران زمینی» ترجمه کرد. به عبارتی دیگر، جلوه‌هایی از نمونه‌های زندگی گیاهی یک منطقه یا اقلیم را در برمی‌گیرد.

انواع گیاهان مناسب برای ساخت تراریوم

اکثر گیاهان کوچک آپارتمانی به خصوص آن‌هایی که در محیط مرطوب خوب رشد می‌کنند، مناسب هستند. به دلیل اینکه رطوبت درون محفظه بالا است، اغلب از گیاهان حساس به خشکی برای کاشت استفاده می‌شود. این گیاهان می‌توانند همیشه مرطوب بمانند و هیچ‌گاه از خشکی رنج نبرند.

در کاشت گیاهان خود دقت کنید که با یکدیگر هم‌خوانی داشته باشند:

حسن یوسف و شمعدانی و گیاهان فصلی و باغچه‌ای و درختان را به هیچ عنوان نمی‌توان داخل ظرف شیشه‌ای کاشت زیرا به رطوبت بالا و تهویه کم حساس هستند و اصلا نیازی به کاشت آن‌ها نیست ولی گل‌هایی مثل گل‌سنگ، گندمی، سانسیوریا، بنفشه آفریقایی را هرگز با گیاهان دیگر نکارید زیرا نیازهای متفاوتی و به هوای خنک‌تر احتیاج دارند.
پیله آ-Pilea cadierei: پیله آ یک گیاه چندساله و همیشه سبز آپارتمانی است که 30 سانتی‌متر رشد می‌کند و 8 سانتی‌متر گستردگی دارد. این گیاه برگ‌هایی متوسط به رنگ سبز تیره و بیضی‌شکل دارد که هر برگ شامل نقوش نقره‌ای رنگی است و علت نام‌گذاری این گیاه به گیاه آلومینیومی (Aluminium plant) نیز، همین رنگ برگ‌ها است. این گیاه از قلمه کشت حاصل می‌شود و ابعاد کوچک این گیاه آن را برای قرار دادن در مجموعه باغ شیشه‌ای مینیاتوری مناسب کرده است.
بنفشه آفريقايی-(African violets) Saintpaulia: بنفشه آفريقايی يكی از زيباترين گياهان گل‌دار آپارتمانی است كه نه تنها گل‌هایش زيبا است بلكه شاخ و برگ آن نيز جذابیت خاصی دارد. ریشه بنفشه آفریقایی نسبت به آب زیاد حساس است و دچار پوسیدگی می‌شود بنابراین می‌توان با مقدار آب کم نیز این گل را نگه‌داری کرد.
کاکتوس‌ها و گیاهان گوشتی-Cacti and succulents: کاکتوس‌ها و گیاهان گوشتی از مناسب‌ترین گیاهان آپارتمانی برای محفظه‌های شیشه‌ای هستند. این گیاهان برای ظرف‌های بسته توصیه نمی‌شود. انتخاب ظرف و خاکی که عملیات زهکشی را به خوبی انجام دهد در نگهداری این نوع از گل‌ها مهم است. هاورتیاس، اچوریا و انواع مختلف کاکتوس‌ها و گیاهان گوشتی مناسب برای تراریوم‌ ها هستند.
کراسولای نقره‌ای-Crassulaceae: کراسولای نقره‌ای یا گیاه یشم (jade plant)، گیاه زینتی آپارتمانی بسیار زیبایی است که ارتفاعی بین 2/1 تا 8/1 متر دارد و بین 60 تا 90 سانتیمتر گستردگی آن است. به طور کلی این گیاه تحمل خاک‌های خشک را دارد.
گیاهان کوزه‌ای-Carnivorous plants: گیاهان کوزه‌ای گیاهانی گوشت‌خوارند که درون خود چاله‌ای دارند. این چاله کوزه‌ مانند مملو از مایع است. کوزه‌های این گیاه، در واقع برگ‌های آن هستند که آب را درون خود نگه می‌دارند. ونوس، سندو و گیاه پارچی مهم‌ترین گیاهان کوزه‌ای استفاده شده در باغ‌ شیشه‌ای هستند.
سمپرویووم-Sempervivum: این گیاه کوچک آپارتمانی همیشه‌ سبز، چندساله و آبدار است که درون برگ‌های محکمی با قطر 30 سانتی‌متر دارای گونه‌های خیلی متنوعی است و دارای شکل کاکل‌دار و کوتوله مانند است. کشت آن‌ها بسیار آسان، آفتاب زیاد و سایه کم را تحمل می‌کند ولی برای رشد بهتر آفتاب زیاد بهتر است. این گیاهان معمولا در ظرف‌های شیشه‌ای کاملا بسته قرار نمی‌گیرند.
بگونیا-Begonias: گل‌های این گیاه به رنگ‌های صورتی، سرخابی، بنفش، قرمز، نارنجی، زرد، قهوه‌ای، سفید و کرم است. این گیاه به شدت سایه دوست است و باید در سایه قرار گیرد. ریزوماتوس و Dwarf Rex از مناسب‌ترین بگونیاها در باغ‌ شیشه‌ای هستند.
پر سیاوشان-Maidenhair Fern: نام فارسی این گیاه پر سیاوشان است که در اکثر مناطق ایران ازجمله: استان‌های شمالی، مرکزی، بلوچستان، لرستان، خوزستان، فارس و بوشهر می‌روید. این گیاه خواص دارویی بسیار زیادی دارد و در کشور ما پراکندگی وسیعی دارد. این گیاه معمولا در محیط‌های مرطوب و بدون سایه به خوبی رشد می‌کند.
فیتونیا-(Mosaic plant) Fittonia verschaffeltii: بین 15 تا 30 سانتیمتر بلندی پیدا می‌کند و بین 15 تا 22 سانتیمتر هم از فضای اطرافش را اشغال خواهد کرد. این گیاه آپارتمانی کوتاه، برگ‌های سبزی دارد و از مشخصات بارزش، وجود رگه‌هایی سفید تا صورتی است که روی برگ‌هایش دیده می‌شود.

روش ساخت باغ شیشه‌ای

وسایل موردنیاز:

• ظرف شیشه‌ای
• صابون
• شن
• خاک

روش ساخت:

یک ظرف شیشه‌ای مثل تنگ ماهی، آکواریوم، پارچ‌ بزرگ بلور و یا حتی شیشه‌ مربا را برای این کار انتخاب کنید. اندازۀ ظرف‌ها باید طوری انتخاب شوند که بزرگی آن برای ۲ یا چند گیاه کافی باشد.
هرچه دهانه ظرف تنگ‌تر باشد، کار سخت‌تر است. کاشت گیاه داخل این ظرف‌ها را با انبر سیمی نازکی که خود می‌سازید، انجام دهید.
ظرف را با آب گرم و صابون شسته و خشک کنید. ظرف‌های نشسته باکتری‌های مضر را وارد محیط می‌کنند.
یک لایه یکنواخت به قطر 5/2-5/1 سانتی‌متر شن ته ظرف بریزید. شن جهت زهکشی استفاده می‌شود. سعی کنید مقدار بیشتری از سنگریزه‌ها به یک سمت دیواره ظرف متمایل باشند. این کار به زهکشی بهتر کمک می‌کند.
گاهی قبل از لایه سنگریزه، لایه نازکی از خزه در ته ظرف قرار می‌دهند.
1 یا 2 قاشق غذاخوری زغال چوب فعال را روی شن بپاشید. از زغال چوب برای جذب بوی نامطبوع ظرف استفاده می‌گردد. زغال هوا را تازه نگه می‌دارد و به خصوص زمانی که محیط داخلی ظرف را بسته نگه می‌دارید، دارای اهمیت است.
گیاهان کوزه‌ای-Carnivorous plants: گیاهان کوزه‌ای گیاهانی گوشت‌خوارند که درون خود چاله‌ای دارند. این چاله کوزه‌ مانند مملو از مایع است. کوزه‌های این گیاه، در واقع برگ‌های آن هستند که آب را درون خود نگه می‌دارند. ونوس، سندو و گیاه پارچی مهم‌ترین گیاهان کوزه‌ای استفاده شده در باغ‌ شیشه‌ای هستند.
به ظرف خاک گل‌کاری اضافه کنید تا روی شن و زغال چوب را بپوشاند. مقدار این خاک سبک باید یک چهارم عمق ظرف باشد.
برای ایجاد جلوه بیشتر، خاک را به‌ طور مسطح در ظرف ‌نریزید، بلکه آن را شیب‌دار و تپه مانند بریزید تا گیاهان در سطوح مختلف قرار گیرند. خاک را از پشت به سمت جلو شیب‌دار کنید. معمولا اختلاف سطح بین خاک جلو خاک عقب ۱ تا ۲/۱ اینچ است. اگر محفظه دایره‌ای است، شما می‌توانید سطح صافی را برای کشت داشته باشید.
می‌توان از خاک‌های گلدانی بسته‌بندی شده که استریلیزه هم هستند، استفاده کرد یا اینکه از خاک باغچه محیط کشت استفاده نمود.
ابتدا خاک را مرطوب کرده و در سینی بزرگ پهن کنید. سپس آن را تحت دمای ۲۰۰ درجه فارنهایت به مدت ۲۰ دقیقه قرار دهید. هر ۵ دقیقه یک‌بار نیز خاک را به هم بزنید. به این ترتیب خاک استریلیزه خواهد شد.
خاک را قبل از استفاده مورد آزمایش قرار دهید، به این صورت که آن را با دست فشار دهید، اگر به راحتی فشرده شد، مقداری پرلیت و وری کولات برای کمک به زهکشی به خاک اضافه کنید.
خاکی که اضافه می‌شود نسبتا خشک باشد، در غیر این صورت به دیواره‌ها می‌چسبد.
خاک باید نرم، دارای زهکشی خوب و بدون کود باشد.
برای تراریوم نواحی گرمسیری با گیاهان شاخ و برگ‌دار، یک قسمت خاک، یک قسمت پیت ماس و یک قسمت پرلیت استفاده کنید. اگر شما می‌خواهید یک باغ کاکتوس ایجاد کنید از خاک زبر که از یک قسمت خاک و یک قسمت شن تشکیل شده است، استفاده کنید.
گیاهان را قبل از درآوردن از گلدان اولیه به دقت بررسی کنید تا کاملا سالم باشند. گیاه را آرام تکان دهید تا خاک اضافی بدون صدمه دیدن ریشه‌ها از آن جدا شود. گیاه بیمار یا آفت‌زده را وارد محفظه نکنید.
خاک را کمی گود کنید. گیاه را بکارید. دور ریشه‌‌ها را کاملا بپوشانید. این مراحل را در مورد بقیه گیاهان هم تکرار کنید.
گیاهان و داخل ظرف را با اسپری آب تمیز کنید. خاک را با اسپری خوب مرطوب کنید.
بعد از کاشت گیاهان، می‌توانید باغ شیشه‌ای را با استفاده از تخته سنگ، چوب شکسته، خزه و چیزهای دیگر تزئین کنید.
ظرف را با درپوش یا سینی شیشه‌ای بپوشانید. در این مرحله ارتباط با محیط قطع می‌شود و جنگل بارانی مینیاتوری ایجاد می‌شود.

نکاتی مهم در مورد نگهداری باغ شیشه‌ای

تراریوم به دلیل محیط بسته نباید زیاد آبیاری گردد، نسبت به دمای هوا هفته‌ای ۳ بار اسپری کافی است. همچنین موقع آبیاری خاک را کاملا خیس کنید طوری که وقتی از کنار نگاه می‌کنید خاک کامل خیس شده باشد و دفعه بعدی که خواستید آبیاری کنید دقت کنید که خاک خشک ‌شده باشد.
باغ شیشه‌ای را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید. اجازه تابش مستقیم باعث افزایش درجه حرارت داخل محفظه می‌شود و باعث سوختگی گیاه خواهد شد.
با بریدن لایه بالایی خاک و اضافه کردن خاک تازه، می‌توانید خاک را باطراوت کنید.
هر گیاهی را که شروع به پوسیدگی می‌کند از محفظه خارج کنید. پوسیدگی معمولا در اثر رطوبت زیاد به وجود می‌آید. اگر این اتفاق در محفظه بیفتد درپوش را حرکت دهید تا ظرف خشک شود. درب محفظه را در هفته اول بعد از کاشت بسته نگه دارید.
آبیاری شدید باعث از بین رفتن گیاهان می‌شود. هیچ‌گاه آب را به طور مستقیم روی تراریوم نریزید، زیرا محلی برای زهکشی که آب از آن خارج شود وجود ندارد. آب به مقداری اضافه کنید که فقط خاک مرطوب شود. هیچ‌گاه نگذارید آب در زیر لایه سنگریزه جمع شود زیرا آب باعث خواهد شد که ریشه گیاه دچار پوسیدگی شود. وقتی که کناره‌های ظرف خشک هستند و هیچ رطوبتی در کناره‌ها آشکار نیست، مقدار کمی آب اضافه کنید.

جمع‌بندی

امروزه با افزایش آپارتمان‌‌نشینی و کاهش دسترسی افراد به فضاهای سبز، استفاده از گیاهان آپارتمانی و تراریوم‌ ها نظر بسیاری از مردم را به خود جلب کرده است. انواع گیاهانی که دارای طبیعت گرم و خشک هستند مانند کاکتوس‌ و ساکولنت‌ و نیاز چندانی به آبیاری ندارند، قابل کاشت و نگهداری در باغ‌ شیشه‌ای مینیاتوری هستند. ساخت باغ‌ شیشه‌ای کار چندان سختی نیست و شما می‌توانید تنها با استفاده از چند ابزار ساده و رعایت چند نکته اساسی، یکی از آن‌ها را بسازید. در هنگام کاشت گیاهان باید چند نکته در نظر گرفته شوند:

• ظرف شیشه‌ای باید تمیز و بدون آلودگی باشد.
• خاکی که گیاه در آن کاشته می‌شود، باید خشک باشد.
• گیاهانی که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند باید دارای طبیعت مشابه باشند.
• گیاهان موردنظر باید سالم و بدون آفت باشند.
• نکاتی که باید در حین نگهداری باغ شیشه‌ای یا تراریوم در نظر گرفت:
• هیچ‌گاه ظرف را در مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید.
• آبیاری شدید موجب گندیدگی و از بین رفتن گیاهان می‌شود.
• به طور مداوم شرایط سلامت گیاهان را چک کنید.

منبع: سایت کلید